Εικ. 1 Γόρτυνα, Μητρόπολις, αεροφωτογραφία του χώρου.

Η βασιλική είναι ένα από τα πιο σημαντικά λατρευτικά κτήρια της πρωτοβυζαντινής εποχής, λόγω των διαστάσεων και της διακόσμησής της. Έχει πέντε κλίτη, ημικυκλική αψίδα, εσωτερικό εγκάρσιο κλίτος και ιερό. Αποτελεί τον μητροπολιτικό ναό της Γόρτυνας, έδρα του αρχιεπισκόπου την εποχή του Ιουστινιανού (527-565 μ.Χ.). Είναι ίσως η εκκλησία που αναφέρεται τον 4^ο αιώνα σε συνάφεια με τα λείψανα των Αγ. Δέκα, μαρτύρων που σκοτώθηκαν στο αμφιθέατρο της Γόρτυνας κατά τον διωγμό του αυτοκράτορα Δακίου. Τα δάπεδα διακοσμήθηκαν με ψηφιδωτἀ τον 6^ο αιώνα από τους επισκόπους Θεόδωρο και Βετράνιο, που αναφέρονται σε επιγραφές στο κεντρικό κλίτος.

Εικ.2. Γόρτυνα, Μητρόπολις, κεντρικό κλίτος, ψηφιδωτό του δαπέδου με επιγραφή του επισκόπου Βετράνιου (δεύτερο μισό του 6^ου αι.).

Την εποχή του Ιουστινιανού η βασιλική αναδιαρθρώθηκε με την κατασκευή του σύνθρονου στην αψίδα και την ανακατασκευή του άμβωνα σύμφωνα με τα πρότυπα της Κωνσταντινούπολης. Ο χώρος που προοριζόταν για τον επίσκοπο και τον κλήρο (ιερόν), με την αγία τράπεζα, είχε δάπεδο από χρωματιστές μαρμάρινες πλάκες (opus sectile), και επιχρυσωμένα γείσα και κιονόκρανα.

Εικ. 3. Γόρτυνα, Μητρόπολις, κιονόκρανα με κεφαλές κριαριών και φύλλα ακάνθου (μέσα 5^ου αι.)

Η μελέτη του υλικού και της στρωματογραφίας μας επιτρέπει να αποκλείσουμε την εγκατάλειψη της βασιλικής μετά τον σεισμό του 670. Το μνημείο, μετά από αυτό το γεγονός, ερειπώθηκε και έγινε χώρος προσπορισμού οικοδομικού υλικού. Η εκκλησία εξαφανίζεται και η περιοχή μετατρέπεται σε καλλιεργήσιμο έδαφος.

Εικ. 4. Γόρτυνα, Μητρόπολις, θραύσματα από τις μαρμάρινες πλάκες της επένδυσης των τοίχων

Το 2018 υπογράφηκε μια σύμβαση ανάμεσα στην Εφορεία Αρχαιοτήτων του Ηρακλείου και την ΙΑΣΑ – Università di Bologna, Dipartimento di Storia, Culture e Civiltà, για τη σύνταξη ενός προγράμματος αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου. Η συνολική μελέτη του κτηρίου στις διάφορες φάσεις του και η σημαντική ποσότητα του υλικού από τις ανασκαφές της περιόδου 1991-2006 βρίσκεται σε τελική φάση.

Εικ. 5. Γόρτυνα, Μητρόπολις, ευρήματα από τις ανασκαφές (7^ος-8^ος αι.)

Δείτε όλα τα επιλεγμένα