Εικ. 1. Ομαδική φωτογραφία της Αποστολής του 2023 στη Φαιστό.

Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2023 πραγματοποιήθηκε η δεύτερη χρονιά ανασκαφών της αποστολή που ανασκάπτει τη Φαιστό, υπό τη διεύθυνση του Pietro Militello και τη συμμετοχή μελών του Πανεπιστημίου της Catania, της Βενετίας και του CNR-ISPC. Η ανασκαφή έχει παραχωρηθεί από τη Ιταλική αρχαιολογική Σχολή Αθηνών και αδειοδοτηθεί από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου. Η αποστολή εντάσσεται στο πενταετές πρόγραμμα Η μορφή της οίκησης στην Φαιστό μεταξύ Νεολιθικής και Ύστερο-ρωμαϊκής εποχής (2021-2025), που αποσκοπεί στην εξέταση κρίσιμων πτυχών της οικιστικής και περιβαλλοντικής ιστορίας της Φαιστού από τη Νεολιθική εποχή μέχρι και τον 1η χιλιετία π.Χ. Η περιοχή στα Δυτικά του Ανακτόρου ερευνήθηκε μέσω τριών τομών, υπό τη διεύθυνση αντίστοιχα των Pietro Militello (Τομή 1), Ilaria Caloi (Τομή 5) και Simona Todaro (Τομή 3). Η ομάδα των τοπογράφων με συντονίστρια την Francesca Buscemi, πραγματοποίησε την τοπογραφική αποτύπωση. 

Εικ. 2. Ορθοφωτογραφία με σημειωμένες τις ανασκαφικές τομές του 2023.

Στην Τομή 1, εντός του Χώρου NN αποκαλύφθηκαν δομές που ανήκαν σε έναν ή δύο χώρους της ΥΜ ΙΙΙΓ, που ξαναχρησιμοποιήθηκαν τον 11ο αι. π.Χ., προκειμένου να δημιουργηθεί ένας ανοιχτός ή πρόσκαιρα στεγασμένος χώρος. Στον τοίχο Ν (Εικ. 3) είχε τοποθετηθεί μια σειρά από εγκαταστάσεις εστίασης, που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες χρονικές περιόδους. Κατά τις τελευταίες, που χρονολογούνται μεταξύ του τέλους του 9ου και αρχές του 8ου αι. π.Χ., κατασκευάστηκε ένας ενιαίος πάγκος κατά μήκος του τοίχου Ο, ενώ λίγο μετά κατασκευάστηκε ένα πρόχειρο πλακόστρωτο κεντρικά στον χώρο, με μία κατασκευή από κατακόρυφες πλάκες, κάποιες σε επανάχρηση, στην οποία αποδίδεται πιθανά ένας λατρευτικός χαρακτήρας.

Εικ. 3. Η Τομή 1. Ο χώρος ΝΝ με την ΣΟ 103.

Την περίοδο ΥM IIIΓ/Γ την εντοπίζουμε ακριβώς πάνω από το στρώμα με την ανάμεικτη κεραμική που έχει θεωρηθεί ως τμήμα της λεγόμενης Grande Frana (Μεγάλη Κατολίσθηση), στα όρια του σκάμματός μας. Αξιοσημείωτης σημασίας υπήρξε η ανακάλυψη ενός εγχυτρισμού που χρονολογείται στην MM IIIB και στον οποίο πιθανώς να ανήκει η φακοειδής σφραγίδα F8350 (Εικ. 4).

Εικ. 4. Tομή 1. Η φακοειδής σφραγίδα F8350.

Οι έρευνες στην ΒΔ περιοχή και στην άνω Αυλή έφεραν στο φως ανάλογη στρωματογραφική ακολουθία τοίχων των ιστορικών χρόνων πάνω από δάπεδο της ΥM IIIΓ, κατασκευασμένο με τη σειρά του, επάνω σε στρώματα της MM III. Επίσης οι έρευνες αυτές υπέδειξαν πως το λιθόστρωτο της άνω Αυλής χρονολογείται στην MM III και πως στα δυτικά υπήρχε μια περιοχή κενή κατασκευών.

Η Τομή 3 διανοίχτηκε στα δυτικά στα Οικίας, νότια της Ράμπας και έφερε στο φως μια ακολουθία επάλληλων αρχιτεκτονικών δομών για ένα συνολικό ύψος 6.80 m (Εικ. 5).

Εικ. 5. Η Τομή 3. Η βόρεια παρειά της τομής με την ακολουθία των τοίχων από την Νεολιθική εποχή μέχρι τις αρχές του 7ου αι. π.Χ.

Πρόκειται για μια συνηθισμένη πρακτική στη Φαιστό γνωστή ως in situ rebuilding, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό της επικάλυψης των δύο ανακτόρων όπου στην περίπτωση της Τομή 3 αρχίζει με ένα νεολιθικό κτήριο που διατηρείται σε ύψος 1.70 m, και ολοκληρώνεται με ένα τοίχο των αρχών του 7ου αι. π.Χ. καλύπτοντας έναν μικρό χώρο – αποθήκη που περιείχε δύο αμφορείς του τέλους του 8ου – αρχές 7ου αι. π.Χ. (Εικ. 6).

Εικ. 6. Η Τομή 3. Λεπτομέρεια του χώρου – αποθήκη με τους αμφορείς του τέλους του 8ου – αρχές 7ου αι. π.Χ. με τους φοιτητές του Πανεπιστημίου της Κατάνια, D. Muscarà και M. Prete.

Η σημαντικότερη είδηση αφορά την νεολιθική εποχή, που παρόλο τις μεγάλες δυσκολίες που σχετίζονται με τα βάθη και την παρουσία ύστερων κατασκευών, απέδωσε ένα διώροφο κτήριο και/ή με μεσοπάτωμα που σύμφωνα και με τα σπίτια του Σέσκλου, στηριζόταν από εσωτερικά χωρίσματα. Κατεστραμμένο από φωτιά εξαιτίας της οποίας διατηρήθηκε το επίχρισμα από χώμα και πηλό, το κτήριο στη συνέχεια σφραγίστηκε με τα πεσμένα υλικά του ορόφου που αποτελούνταν από πέτρες, ασβεστοκονίαμα και ωμόπλινθους. Τα υλικά αυτά, εύθρυπτα και τα οποία μοιάζουν με χαλαρή άμμο, μετατράπηκαν σε ένα πολύ σκληρό υλικό που μοιάζει με σκυρόδεμα, το οποίο κάλυψε τους τοίχους και σφράγισε τα ερείπια του Πρώτου Ανακτόρου (Εικ. 7).

Εικ. 7. Η Τομή 3. A: Νεολιθικός Τοίχος UM 306 που διατηρείται για ύψος 1.63 m με επίχρισμα πηλού. B: Άνω σωζόμενη επιφάνεια του τοίχου UM 310 με λεπτομέρεια του σκυροδέματος που σφράγισε τους ανώτερους δόμους. C: Λεπτομέρεια του επιτοίχιου επιχρίσματος που βρέθηκε στον UM 310. D: Ανώτεροι δόμοι του τοίχου με πέτρες και ωμόπλινθους.

Η Τομή 5 διανοίχτηκε στους Χώρους MM και OO, στα δυτικά της Οικίας στα νότια της Ράμπας. Στον Χώρο OO ένα στρώμα καταστροφής που για την ώρα χρονολογείται μεταξύ του τέλους του 8ου και του 7ου αι. π.Χ. καλύπτει όλο τον χώρο. Προς μεγάλη έκπληξη, στο στρώμα καταστροφής στη ΒΑ γωνία του χώρου, κρυμμένη στο εσωτερικό ενός τεράστιου πίθου και κάτω από το πήλινο καπάκι (Εικ. 8), αποκαλύφθηκε μια απόθεση χάλκινων αντικειμένων που ανήκουν σε πανοπλία: ο ομφαλός μιας ασπίδας (Εικ. 9), οι δύο παραγναθίδες ενός κράνους και πολλά θραύσματα, πιθανώς προερχόμενα από μια ζώνη.

Εικ. 8. Η Τομή 5. Ο τεράστιος πίθος στην ΒΔ γωνία του Χώρου ΟΟ στο εσωτερικό του οποίου εντοπίστηκε η απόθεση της πανοπλίας κρυμμένη κάτω από ένα πήλινο καπάκι.

Εικ. 9. Η Τομή 5. Ο χώρος OO: η απόθεση της πανοπλίας με τον ομφαλό της ασπίδας σε πρώτο πλάνο.

Σε ένα χαμηλότερο επίπεδο, γύρω από τον πίθο και κοντά σε έναν δεύτερο, που βρέθηκε κατά χώραν αλλά νοτιότερα, βρέθηκε μια ομάδα από αρύβαλλους που χρονολογούνται μεταξύ του τέλους του 8ου και αρχές του 7ου αι. π.Χ. Ο αρύβαλλοι μαζί με την απόθεση της πανοπλίας, φαίνεται να είναι δηλωτικά ενός χώρου λατρείας. Ο εντοπισμός του μεγάλου κατωφλιού (με μήκος 160 cm) που βρίσκεται στον τοίχο Ε του χώρου, και οδηγεί στον Χώρο ΜΜ (Εικ. 10), υποδηλώνει τη σημασία του Χώρου OO για τη Φαιστό των αρχών της Εποχής του Σιδήρου.

Εικ. 10. Η Τομή 5. Οι χώροι MM (σε πρώτο πλάνο) και OO (στο βάθος) με το μνημειώδες κατώφλι στον τοίχο Ε του Χώρου ΟΟ.

Aρχείο